İyot Nedir? İyot İçmenin Faydaları

İyot Nedir, Ne İşe Yarar?

İyot, tiroid fonksiyonlarından metabolizmaya, sinir sistemi gelişiminden enerji seviyelerine kadar geniş bir yelpazede sağlık için gereklidir. İyot eksikliği, birtakım sağlık sorunlarına yol açabileceğinden, iyot içeren besinlerin düzenli olarak tüketilmesi önemlidir. Bilimsel araştırmalar iyot faydaları ve eksikliğinin yaratabileceği olumsuz etkileri detaylı bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu içeriğimizde sizler için iyot nedir, vücut için neden önemlidir ve iyot hangi besinlerde bulunur gibi soruların yanıtlarını inceledik.

İyot Nedir?

İyot, insan vücudu için hayati önem taşıyan bir mineraldir. Özellikle tiroid bezinin düzgün çalışması için gereklidir. İyot, tiroid bezi tarafından üretilen hormonların (triiodotironin – T3 ve tiroksin – T4) yapısında yer alırken bu hormonlar metabolizmayı düzenlemede kritik rol oynar. İyot elementi vücut tarafından doğal olarak sentezlenemez; besin veya takviye yoluyla kazanılması gereklidir.

İyot eksikliği durumunda tiroid bezinin normal çalışması bozulabilir ve çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Dünya Sağlık Örgütü WHO’nun bulgularına göre; iyot eksikliği özellikle gebelikte ve çocukluk döneminde beyin gelişimi üzerinde ciddi etkilere neden olabilir.

Çalışma: Lodine status worldwide

Bulgular: Bu rapor, dünya çapında iyot durumunu analiz ederek, iyot eksikliğinin sağlık üzerindeki etkilerini detaylı bir şekilde inceler. İyotun ne olduğunu tanımlar.

Kaynak: World Health Organization (WHO)

Günlük İyot İhtiyacı

Günlük iyot ihtiyacı yaşa, cinsiyete ve özel durumlara (örneğin hamilelik) göre değişir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Amerikan Tiroid Birliği (ATA) ve diğer sağlık kuruluşlarının önerdiği günlük iyot alım miktarları şu şekildedir:

World Health Organization (WHO)

WHO, günlük iyot ihtiyacını belirlerken, iyotun tiroid hormonlarının üretimindeki önemini vurgular ve bu hormonların metabolizma, büyüme ve gelişme üzerinde hayati roller oynadığını belirtir. WHO’nun 2007 tarihli “Assessment of Iodine Deficiency Disorders and Monitoring their Elimination” raporu bu konuda detaylı bilgiler sunar.

Kaynak: WHO – Assessment of Iodine Deficiency Disorders

Institute of Medicine (IOM)

IOM’nin 2001 yılında yayımladığı “Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc” raporu, yaş ve cinsiyete göre detaylı iyot ihtiyacı değerlerini içerir.

Kaynak: Institute of Medicine

American Thyroid Association (ATA)

ATA, özellikle hamile ve emziren kadınlar için yüksek iyot ihtiyacının önemini vurgular. Gebelik ve emzirme dönemlerinde iyotun beyin gelişimi üzerindeki etkileri üzerine yoğunlaşır.

Kaynak: American Thyroid Association – Iodine Deficiency

İyot Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

İyot kaynaklı tiroid hastalıklarında potansiyel artışlar, iyot eksikliği belirtilerinin önemini arttırmıştır. Vücutta iyot eksikliği belirtileri ve iyot eksikliğinde oluşabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Guatr (Tiroid bezinin büyümesi)
• Hipotiroidizm (Yorgunluk, kilo alımı, soğuk intoleransı, depresyon ve zayıf hafıza gibi belirtiler)
• Gebelik ve çocuklarda zeka geriliği (Hamile kadınlarda iyot eksikliği, düşük IQ, büyüme geriliği ve zeka geriliğine neden olabilir)
• Gelişim geriliği (Çocuklarda fiziksel ve zihinsel gelişimin yavaşlaması)
• Kuru cilt ve saç dökülmesi (Tiroid hormonlarının yetersizliği nedeniyle oluşan cilt ve saç problemleri)
• Boynun görünür şekilde şişmesi
• Metabolizmanın yavaşlaması
• Kilo alma
• Enerji düşüklüğü
• Soğuk intoleransı
• Ciltte kalınlaşma

Dünya Sağlık Örgütü WHO’nun bulgularına göre ise iyot eksikliği özellikle gebeler, bebekler ve çocuklar için önemli bir risk faktörüdür. İyot profilaksisinin gebelikteki faydaları ve riskleri incelendiğinde iyot eksikliği, kötü gebelik sonucu, kretinizm ve geri dönüşümsüz zihinsel gerilik gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

Çalışma: Iodine deficiency in Europe: a continuing public health problem

Bulgular: Bu rapor, iyot eksikliğinin Avrupa’da yaygınlığını ve sağlık üzerindeki etkilerini detaylı bir şekilde ele almaktadır. İyot eksikliğinin belirtilerini göstermektedir.

Kaynak: World Health Organization (WHO)

Yetişkinler için 150-250 µg/gün aralığında optimal iyot alımının sağlanması, vücutta iyot eksikliği belirtileri görünmemesine ve tiroid fonksiyon bozukluğu miktarını en aza indirilmesine yardımcı olur.

Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre ise dünya nüfusunun %30’unu etkileyen iyot eksikliği bozukluklarını önlemek adına sağlık politika yapıcıları bu element için aynı referans günlük alım (RDI) miktarına abone olmalıdır.

Çalışma: Zimmermann, M. B. (2009). Iodine deficiency

Bulgular: Bu çalışma iyot eksikliğini detaylı olarak ele almaktadır.

Kaynak: Endocrine reviews, 30(4), 376-408

Evde iyot eksikliği testi yaparak idrarınızın iyot seviyesini ölçebilirsiniz. Bunun için idrarınızın iyot konsantrasyonunu belirlemek adına bir iyot test kiti kullanabilirsiniz. İyot test kitleri eczanelerden veya çevrimiçi sağlık ürünleri satan mağazalardan temin edilebilir.

İyot Faydaları Nelerdir?

Tiroid hormonlarında temel bir element olmasının yanı sıra, iyotun birçok biyolojik fonksiyonu bulunur. İyot faydaları şu şekilde sıralanabilir:

• Yüksek miktarda iyot alımının bağışıklık fonksiyonlarını artırabilir.
• Tiroid hormonlarının sentezinde temel rol oynar.
• Meme kanseri insidansını (hastalığa yakalanma olasılığı) azaltabilir.
• Hücrelerin gelişmesinde etkilidir.
• Gebelik döneminde fetüse faydalıdır.
• Enfeksiyon etkilerini hafifletir.

Bağışıklığı Güçlendirir

Yüksek miktarda iyot alımı bağışıklık fonksiyonlarını artırarak günlük aktivitelerde kişiyi dinç tutabilir.

Çalışma: Miller, D. W. (2006). Extrathyroidal benefits of iodine

Bulgular: Bu çalışmadaki bulgular, iyotun sadece tiroid sağlığı için değil, genel sağlık üzerinde de önemli etkileri olabileceğini göstermektedir.

Kaynak: Journal of American Physicians and Surgeons, 11(4), 106.

Tiroid Hormonlarının Sentezinde Etkilidir

Tiroid hormonlarının sentezinde temel rol oynadığı için metabolizmayı düzenler, enerji üretimini kontrol eder ve normal büyüme gelişimi sağlar.

Çalışma: Lazarus, J. H. (2015). The importance of iodine in public health.

Bulgular: Bu çalışma iyotun sağlık için yararlarını araştırmaktadır. Triod hormonu üzerine etkisi üzerinde durulmuştur.

Kaynak: Environmental geochemistry and health, 37, 605-618

Meme Kanseri Riskini Azaltabilir

Bazı çalışmalar, yeterli iyot alımının meme kanseri insidansını (hastalanma riskini) azaltabileceğini gösterir.

Çalışma: Smyth, P. P. (2003). The thyroid, iodine and breast cancer.

Bulgular: Bu çalışma meme kanseri ile tiroid hastalığı arasında bir bağlantıyı incelemektedir.

Kaynak: Breast Cancer Research, 5, 1-4.

Sağlıklı Hücreleri Geliştirir

Hücrelerin normal büyümesi ve gelişmesi için gereklidir, özellikle çocukların sağlıklı büyümesi için önemlidir.

Çalışma: Delange, F., & Lecomte, P. (2000). Iodine supplementation: benefits outweigh risks

Bulgular: Bu çalışma iyotun faydalarının risklerinden daha fazla olduğunu ortaya atıp hücresel iyileşmeye olan yararını göstermiştir.

Kaynak: Drug safety, 22, 89-95.

Gebelik Döneminde Faydalıdır

Gebelik döneminde iyot takviyesi, normal zeka gelişimi, öğrenme yeteneği bağlamında fayda sağlayabilir.

Çalışma: Monahan, M., Boelaert, K., Jolly, K., Chan, S., Barton, P., & Roberts, T. E. (2015). Costs and benefits of iodine supplementation for pregnant women in a mildly to moderately iodine-deficient population: a modelling analysis.

Bulgular: Bu çalışma hafif ila orta derecede iyot eksikliği olan bir popülasyonda hamile kadınların iyot takviyesinin faydalarını incelemektedir.

Kaynak: The Lancet Diabetes & Endocrinology, 3(9), 715-722.

Enfeksiyon Etkilerini Hafifletir

Klinik deneylerden elde edilen mevcut kanıtlar göstermektedir ki, iyotun faydaları arasında enfeksiyonlarla mücadele etme ve dolayısıyla yara iyileşmesini (özellikle kronik ve yanık yaralarda) teşvik etme bulunur. Fakat tek başına özellikle lokal antibiyotiklerle etkili olamaz.

Çalışma: Vermeulen, H., Westerbos, S. J., & Ubbink, D. T. (2010). Benefit and harm of iodine in wound care: a systematic review.

Bulgular: İyot, bazı durumlarda diğer antiseptik ajanlardan (örneğin gümüş sülfadiazin krem) daha etkili olmuş ama lokal antibiyotikler veya alkol ile kombinasyonunda bazı durumlarda etkinliği sınırlı kalmıştır.

Kaynak: Hospital Infection, 76(3), 191-199.

İyot Hangi Besinlerde Bulunur?

Ergenler ve yetişkinler günlük 150 mikrogram iyot ihtiyacı duyar. Sıvı alımı, suda ve içeceklerdeki iyotu içerir; ama gıda, toplam iyot maruziyetinin büyük çoğunluğunu sağlar.

İyot içeren besinler şu şekilde gruplandırılabilir:

• Deniz Ürünleri: Deniz yosunu, balık (özellikle morina, ton balığı), karides.
• Süt Ürünleri: Süt, yoğurt, peynir.
• İyotlu Tuz: İyot eklenmiş sofra tuzu.
• Yumurta: Özellikle sarısı.
• Et: İyot içeriği yüksek hayvansal ürünler.
• Meyve ve Sebzeler: Deniz yosunu, kızılcık, patates, lima fasulyesi gibi bazı bitkisel gıdalar.

Besinlerin iyot içeriğiyle ilgili veriler, süt ve balık hariç olmak üzere, oldukça sınırlıdır. Genel olarak iyot nelerde var sorusunun cevabı ve iyot içeren besinler aşağıdaki tabloda miktarları ile gösterilmiştir:

Çalışma: Haldimann, M., Alt, A., Blanc, A., & Blondeau, K. (2005). Iodine content of food groups.

Bulgular: İyot içeren gıdalara üzerine detaylı bir çalışma ortaya koyulmaktadır.

Kaynak: Journal of food Composition and Analysis, 18(6), 461-471.

Çalışma: Iodine

Bulgular: Bu kaynak, iyot içeren besinlerin sağlık için önemini vurgulamakta ve iyot alımının önemini vurgulamaktadır.

Kaynak: World’s Healthiest Foods (WHF)

İyot İçermeyen Besinler Nelerdir?

İyot, doğal olarak deniz ürünleri gibi bazı besinlerde yüksek miktarlarda bulunur. İyot içermeyen besinler veya çok az miktarda içeren bazı besinler de vardır.

Özellikle toprak koşullarına bağlı olarak, bazı sebzeler ve meyveler iyot içermeyebilir. Bunlar arasında elma, portakal, muz, domates, salatalık ve patates gibi besinler bulunabilir. Bitkisel yağlar genellikle iyot içermez. Şeker, bal ve yapay tatlandırıcılar gibi ürünlerde iyot bulunmaz.

İşte iyot içermeyen veya çok az iyot içeren bazı besinlerden örnekler şunlardır:

• Taze Meyve ve Sebzeler: Elma, armut, biber, brokoli.
• Tahıllar: Makarna, pirinç, ekmek (iyotlu tuz kullanılmamışsa).
• Yüksek Şekerli Gıdalar: Şekerleme, çikolata, kek.
• Kuru Yemişler ve Tohumlar: Badem, ceviz, ay çekirdeği.
• Yağlar ve Yağlı Gıdalar: Zeytinyağı, tereyağı.

İyot Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Vücutta İyot Ne İşe Yarar?

Vücutta iyot, tiroid hormonları olan tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) sentezi için gereklidir. Bu hormonlar ile vücut metabolizmayı düzenleyerek enerji sağlar. Ayrıca vücut hücrelerinin oksidatif kapasitesini kontrol eder. İyot, normal büyüme ve gelişim için önemlidir, özellikle de gebelikte bebeğin zihinsel gelişimine faydalıdır.

İyot Yetersizliği Kimlerde Görülür?

Deniz ürünleri tüketimi az olan veya denizden uzak bölgelerde yaşayan kişilerde iyot yetersizliği riski daha yüksektir. İyotlu tuz tüketimi düşük olan kişilerde iyot eksikliği görülme olasılığı da artar. Ayrıca iyot eksikliği gebelikte tiroid hormonları üretiminde azalabilir. Bazı bölgelerde içme suyunun iyot içeriği yetersiz olabilir. Bu durum da iyot eksikliğine katkıda bulunabilir.

Evde İyot Eksikliği Nasıl Giderilir?

Günlük tuz tüketiminizi iyotlu tuz ile değiştirerek iyot alımınızı artırabilirsiniz. İyotlu tuz, birçok ülkede yaygın olarak bulunur. Balık, deniz yosunu gibi deniz ürünlerini düzenli olarak tüketmek, iyot alımınızı artırabilir.

Günlük İyot İhtiyacı Nasıl Karşılanır?

İyot içeren besinler yönünden dengeli beslenmek günlük iyot ihtiyacını karşılamaya yardımcı olur. Bazı ülkelerde süt ve süt ürünleri, özellikle yoğurt gibi, iyotla zenginleştirilebilir. İyotlu süt ve süt ürünlerini tercih etmek, günlük iyot ihtiyacınızı karşılamanıza yardımcı olabilir. Fındık, ceviz gibi kuru yemişler ile nohut, mercimek gibi baklagillerde de belirli miktarlarda iyot bulunabilir.

Maden Suyu İçinde İyot Var Mı?

Maden suyu içerisinde doğal olarak iyot bulunmaz. Ancak bazı üreticiler, maden suyuna iyot ekleyebilirler. Maden sularının içerdiği mineraller ve miktarları üreticiye göre değişebilir.

Vücutta İyot Fazla Olursa Ne Olur?

İyot fazlası, tiroid bezinin normal fonksiyonlarını etkileyebilir. Özellikle otoimmün tiroid hastalıkları olan kişilerde (örneğin, Hashimoto tiroiditi veya Graves hastalığı olanlar) iyot fazlası tiroid fonksiyonlarını daha da kötüleştirebilir. Ayrıca tiroid hormonları olan T3 ve T4’ün normal seviyelerinin dışında dalgalanmalara neden olabilir. Bu durum, metabolizma, kalp atış hızı ve vücut sıcaklığı gibi fonksiyonları etkileyebilir.

Kimler İyot Takviyesi Almalı?

Gebelik ve emzirme sürecindeki kadınlar iyot takviyesi alabilir. Tiroid hastalıkları olan bireyler, doktorları tarafından yönlendirildiği şekilde iyot takviyesi tüketebilirler. Ayrıca iyot eksikliği riski yüksek olan bölgelerde yaşayan veya beslenme alışkanlıkları iyot bakımından yetersiz olan kişiler iyot takviyesi düşünebilirler.

Kaynaklar:

• Iodine Deficiency and Brain Development in Children: (Zimmermann MB, Boelaert K. Iodine deficiency and thyroid disorders. The Lancet Diabetes & Endocrinology. 2015).
• Iodine and Thyroid Function: (World Health Organization. Iodine in nutrition. WHO Technical Report Series).
• Impact of Iodine Deficiency on Health: (Andersson M, Karumbunathan V, Zimmermann MB. Global iodine status in 2011 and trends over the past decade. The Journal of Nutrition. 2012).

İyotlu Tuz Nedir? Faydaları, Sağlıklı Mı?

Guatra İyi Gelen Bitkisel Tedavi Yöntemleri

TSH Düşüklüğü Nedir? Belirtileri ve Doğal Tedavisi

TSH Yüksekliği Nedir? Kaç Olmalı? Belirtileri, Bitkisel Tedavisi

Tiroid Bezinin Az Çalışması Belirtileri, Tedavileri, Beslenme Önerileri