Demir Eksikliği Neden Olur?

İçindekiler

Demir Eksikliği Nedenleri Nelerdir?

Demir eksikliği, vücutta yeterli miktarda demir minerali bulunmadığında ortaya çıkan ve anemi rahatsızlığına yol açabilen bir sağlık sorunudur. Anemi, halk arasında “kansızlık” olarak da bilinir. Kırmızı kan hücrelerinin yapısında bulunan ve oksijen taşıyan hemoglobin proteini için demir gereklidir. Eğer siz de demir eksikliğinden muzdaripseniz, büyük ihtimalle bu sorunun nereden kaynaklandığını merak ediyorsunuzdur. İçeriğimizde sizler için “demir eksikliği neden olur” sorusuna yanıt arayacağız.

En doğru bilgiler ve sağlıklı sonuçlar için uzman doktor desteği alınız. İçeriğimizde yer alan bilgiler reçete niteliği taşımaz. Sağlıklı günler dileriz…

Demir Eksikliği Neden Olur?

Vücutta demir eksikliği neden olur? Vücutta demir eksikliği genellikle; yeteriz demir alımı, artan demir ihtiyacı, yetersiz demir emilimi, kronik rahatsızlıklar, kan kaybı ve parazit enfeksiyonları nedeniyle oluşabilir.

Demir, vücudun birçok hayati fonksiyonunu yerine getirebilmesi için gereklidir ve eksikliği ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Gelin birlikte demir eksikliğine sebep olabilecek faktörleri inceleyelim:

Yetersiz demir alımı
Artan demir ihtiyacı
Yetersiz demir emilimi
Kronik kan kaybı
Vejetaryen, vegan diyetler
Fazla çay ve kahve tüketimi
B12 ve folik asit eksikliği
Parazitler ve enfeksiyonlar
Bariatrik cerrahi (mide küçültme vs.)
Gebelik, kürtaj, düşük
Endometriozis (çikolata kisti) hastalığı
Adet dönemindeki yoğun kanamalar
Yetersiz ve dengesiz beslenme
Uyku düzeni bozuklukları

Yetersiz Demir Alımı

Beslenme yoluyla yeterince demir alınmaması, demir eksikliğinin en yaygın nedenlerinden biridir. Özellikle vejetaryenler ve veganlar, demir içeriği yüksek hayvansal gıdaları tüketmedikleri için yeteriz demir alımı riski altında olabilirler. Bitkisel kaynaklardan alınan demirin biyoyararlanımı et ürünlerinden alınan miktara kıyasla daha düşüktür.

Kaynak: Hunt, J. R. (2003). Bioavailability of iron, zinc, and other trace minerals from vegetarian diets. The American Journal of Clinical Nutrition, 78(3), 633S-639S.

Artan Demir İhtiyacı

Hamilelik, emzirme, büyüme dönemleri gibi durumlar, vücudun demir ihtiyacını artırır. Bu durumlarda, vücut artan ihtiyacı karşılayacak yeterli demiri alamazsa demir eksikliği gelişebilir.

Özellikle ebeveynler tarafından “çocuklarda demir eksikliği neden olur” ve “bebeklerde demir eksikliği neden olur” soruları sıkça soruluyor. Çocukların hızlı büyüme dönemlerinde demir ihtiyaçları artar ve yeterli demir alımı sağlanmadığında eksiklik ortaya çıkabilir. Ayrıca, bazı çocuklar demir açısından zengin gıdaları tüketmekte zorluk yaşayabilirler.

Bebeklerde demir eksikliği genellikle yetersiz demir alımından kaynaklanır. Anne sütü veya formül mama ile yeterli demir sağlanmazsa, bebeklerde demir eksikliği riski artar.

Kaynak: Bothwell, T. H. (2000). Iron requirements in pregnancy and strategies to meet them. The American Journal of Clinical Nutrition, 72(1), 257S-264S.

Yetersiz Demir Emilimi

Demirin emilimi, bazı sağlık sorunları nedeniyle azalabilir. Örneğin; çölyak hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) ve H. pylori enfeksiyonu gibi durumlar demir emilimini olumsuz etkileyebilir. Hastalıklar nedeniyle kullanılan bazı ilaçlar da demir emilimi sistemini bozabilir.

Duruma bir de erkekler tarafından bakalım ve “erkeklerde demir eksikliği neden olur” sorusunun yanıtını verelim. Bu sorunun cevabı genellikle yetersiz demir alımına veya vücut tarafından demirin yeterince emilmemesine dayanabilir. Ayrıca, kronik kan kaybı veya bazı sağlık sorunları da demir eksikliğine yol açabilir.

Kaynak: Freeman, H. J. (2000). Iron deficiency anemia in celiac disease. World Journal of Gastroenterology, 6(1), 84.

Kan Kaybı

Kronik kan kaybı, demir eksikliğinin yaygın nedenlerinden biridir. Mide ve bağırsak kanamaları, adet kanamaları, travmalar ve cerrahi müdahaleler bu duruma neden olabilir. Sık sık kan bağışı yapmak da demir eksikliğine neden olabilir.

Yapılan araştırmalara göre, demir eksikliği özellikle kadınlarda sıkça görülüyor. Peki, kadınlarda demir eksikliği neden olur? Kadınlar, özellikle adet dönemlerinde kan kaybı nedeniyle demir eksikliği riski altında olabilir.

Kaynak: Goddard, A. F., James, M. W., McIntyre, A. S., & Scott, B. B. (2011). Guidelines for the management of iron deficiency anaemia. Gut, 60(10), 1309-1316.

Kronik Hastalıklar

Kronik böbrek hastalığı, kanser, kalp yetmezliği gibi kronik hastalıklar, vücudun demiri kullanma yeteneğini olumsuz etkileyebilir. Bu hastalıklarda inflamasyon ve diğer faktörler, demirin vücutta mobilizasyonunu engelleyebilir.

Kaynak: Weiss, G., & Goodnough, L. T. (2005). Anemia of chronic disease. New England Journal of Medicine, 352(10), 1011-1023.

Parazit Enfeksiyonları

Bağırsak parazitleri, özellikle kancalı kurtlar (Ancylostoma duodenale ve Necator americanus), bağırsaktan kan emerek demir kaybına neden olabilirler.

Kaynak: Hotez, P. J., Brooker, S., Bethony, J. M., Bottazzi, M. E., Loukas, A., & Xiao, S. (2004). Hookworm infection. New England Journal of Medicine, 351(8), 799-807.

Demir Eksikliği Nedeni	Açıklaması
Yetersiz Demir Alımı	Demir açısından zengin gıdaların diyetle yeterince tüketilmemesi.
Artan Demir İhtiyacı	Hamilelik, emzirme, büyüme dönemleri gibi vücudun artan demir ihtiyacının yeterince karşılanamaması.
Yetersiz Emilim	Çölyak hastalığı, Crohn hastalığı gibi sindirim sistemi bozuklukları nedeniyle demirin yeterince emilmemesi.
Kronik Kan Kaybı	Adet dönemi, mide ülseri, hemoroid, bağırsak polipleri gibi durumlar nedeniyle sürekli kan kaybı.
Vejetaryen/Vegan Diyetler	Bitkisel kaynaklı demirin hayvansal kaynaklı demir kadar etkili emilmemesi nedeniyle oluşan eksiklik.
Fazla Çay ve Kahve Tüketimi	Çay ve kahvede bulunan tanenlerin demir emilimini engellemesi.
B12 ve Folik Asit Eksikliği	B12 vitamini ve folik asit eksikliğinin demir emilimini ve kırmızı kan hücrelerinin üretimini azaltması.
Paraziter Enfeksiyonlar	Bağırsak parazitlerinin demiri vücuttan çalması ve eksikliğe yol açması.
Bariatrik Cerrahi	Mide küçültme ameliyatları gibi bariatrik cerrahilerin demir emilimini zorlaştırması.

Demir Eksikliği Nedenleri Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Demir Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

Demir eksikliğinin genel belirtileri şunlardır:

Yorgunluk
Halsizlik
Baş dönmesi
Soluk cilt
Nefes darlığı
Kalp çarpıntısı
Kuru ve yıpranmış saç
Kuru ve yıpranmış cilt
Yutma güçlüğü
Dil ve ağızda şişme
Huzursuz bacaklar
El ve ayaklarda soğuma
Üşüme ve titreme
Öğrenmede ve algılamada azalma
Fiziksel performansta düşüklük
Sıra dışı yeme isteği (toprak, buz, kahve telvesi vs.)
Kırılgan tırnaklar

Bu belirtiler ve bulguların şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Az oranda demir eksikliği olan kişilerde belirtiler daha az, yoğun demir eksikliği yaşayanlarda ise daha şiddetli bulgular gözlenebilir. En doğru bilgiler için doktor kontrolü önemlidir.

Kaynak: T.C Sağlık Bakanlığı / Demir Eksikliği ve Demir Eksikliği Anemisi Klinik Protokolü

Demir Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?

Demir eksikliği, kan testleri ile teşhis edilir. Hemoglobin, hematokrit ve ferritin seviyelerine bakılarak demir eksikliği tespit edilebilir.

Demir Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

Demir eksikliği tedavisi, demir takviyeleri ve demir açısından zengin besinlerin tüketimi ile yapılır. Ayrıca, demirin emilimini artırmak için C vitamini takviyesi de önerilebilir.

Demir eksikliğiniz varsa, demir içeriği zengin besinleri tüketmeye özen göstermelisiniz. Demir açısından zengin başlıca besinler: kırmızı et (ciğer), fındık, yeşil yapraklı sebzeler, yumurta, tavuk ve balık etidir.

Demir eksikliği tedavi edilmezse; kalp spazmı veya kalp krizi riskinin artması, nefes darlığı, yutma güçlüğü, çabuk üşüme, fiziksel ve zihinsel performansın azalması, tırnaklarda şekil bozuklukları, saç ve ciltte kuruluk gibi sorunlara sebep olabilir.

Demir Eksikliği En Hızlı Nasıl Giderilir?

Demir eksikliğini gidermek için doğal olarak demir içeren besinler yönünden zengin beslenmek gerekir:

Kırmızı et
Tavuk
Balık
Ispanak
Mercimek
Nohut
Fındık
Meyveler
Sebzeler (yeşil yapraklı sebzeler)
Kepekli tahıllar (aşırı tüketmemek şartıyla)
Az yağlı sütler (aşırı tüketmemek şartıyla)
Kuru fasulye
Barbunya
Börülce
Bezelye
Patates
Yumurta
Kuru Erik
Çekirdeksiz üzüm
Bal
Pekmez
Kabak
Deniz ürünleri
Brokoli
Greyfurt
Kivi
Kavun
Portakal
Çilek
Domates

Demir Eksikliğini Önlemek İçin Ne Yapılabilir?

Demir eksikliğini önlemek için dengeli ve demir açısından zengin bir beslenme programı uygulanması, gerekirse demir takviyeleri kullanılması, çay ve kahve gibi içeceklerin tüketiminin sınırlandırılması önerilmektedir. Çünkü aşırı çay ve kahve tüketimi bağırsaklarda demir emiliminin azalmasına neden olabilir.

Kaynak: World Health Organization (WHO). (2016). Guidelines on food fortification with micronutrients.

Demir eksikliğini önlemek için dengeli bir beslenme planı oluşturabilir, demir kaynaklarını C vitamini açısından zengin gıdalar ile birlikte tüketmeye özen gösterebilirsiniz.

Kaynak: Zijp, I. M., Korver, O., & Tijburg, L. B. (2000). Effect of tea and other dietary factors on iron absorption. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 40(5), 371-398.

Sürekli burun kanamaları, dışkılama sırasında veya sonrasında kanama, idrarda kan bulunması, kadınlarda yoğun adet dönemleri, hamilelik, kalp yetmezliği ve böbrek yetmezliği gibi durumlarda doktora başvurulması önerilmektedir.

Beslenmeye Bağlı Demir Eksikliği Nedenleri

Demir Eksikliğine İyi Gelen En Etkili 11 Besin

Demir Eksikliği Belirtileri: En Yaygın İşaretler

Bebeklerde Demir Eksikliği: Belirtileri, Ne İyi Gelir?

Demir İçeren Besinler Listesi – Demir Depolarınızı Dolduran 10 Yiyecek